|
İsmini Safevi tarikatı şeyhi Şeyh
Safiyeddin'den almış ve İran'da kurulmuştur. Akkoyunlularla iyi ilişkiler kurmuşlardır.
Daha sonraları devletin başına geçen Şeyh Cüneyt döneminde şii kimliği kazanmıştır.
Bir Safevi Devleti kurmak isteyen Şeyh Cüneyd bu amacını gerçekleştirememiş, yerine
geçen oğlu Haydar, babasının kaldığı yerden devam etmiştir. Haydar, Şirvan hükümdarı
Ferruh Yaser üzerine yürümüş ve çarpışmada ölmüştür. Bunun üzerine aralarında
Şah İsmail'in de bulunduğu aile, Sultan Yakup tarafından hapsedilmiş, Sultan Yakup'un
ölümünden sonra serbest bırakılmışlardır.
Akkoyunlu hükümdarı Sultan Rüstem'in ölmesi üzerine çıkan
saltanat kavgalarından yararlanan Şah İsmail, birçok Türk oymağını çevresinde
toplayarak Arran ile Şirvan'ı ele geçirmiş, Azerbaycan üzerine yürümüş ve
Tebriz'e dönerek kendisini Şah ilan etmiş, böylelikle Safevi Devleti kurulmuştur.
Şah İsmail'in, yönetimde sünnilere karşı uyguladığı baskı ve
Anadolu'da yürüttüğü propaganda hareketleri yüzünden Osmanlılarla arası açılmış,
bu olaylar Çaldıran Savaşı'nın çıkmasına neden olmuştur. Şah İsmail'in 1524' de
ölmesi üzerine yerine oğlu Şah I. Tahmasp geçmiştir. Kanuni Sultan Süleyman İran,
Irak ve Azerbaycan üzerine birçok seferler yapmış, Bağdat ve Tebrfiz'i ele geçirmiştir.
Şah Tahmasp'ın girişimleriyle iki devlet arasında Amasya antlaşmasının yapılmasıyla
ilişkiler düzelmiştir.
Safevi Devleti'ni çok güçlü bir duruma getiren Şah Tahmasp'ın
ölümünden sonra oğulları Haydar Mirza ile İsmail Mirza arasında taht kavgası başlamış
ve II. İsmail olarak anılan Şah İsmail kardeşini öldürtmüştür. Kötü ve baskıcı
yönetimi nedeniyle halkın nefretini kazanan Şah İsmail 1577 yılında zehirletilerek
öldürülmüştür. Ölümünden sonra Osmanlılar İran'a savaş açmışlar, Lala
Mustafa Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu Tiflis, Şirvan ve çevresini ele geçirmiş
ve Özdemiroğlu Osman Paşa Tebriz'i almıştır.
1587 yılında tahta çıkan Şah Abbas Osmanlılarla savaşmış,
bu sırada çıkan iç karışıklıklarla uğraşmak zorunda kalmıştır. Bu nedenle İstanbul'a
bir sefaret heyeti göndererek Osmanlılarla barış yapmış, yapılan barıştan sonra
karışıklıkları bastırarak, güçlü bir ordu kurmuştur. Daha sonraları Osmanlılara
karşı harekete geçen Şah Abbas, Osmanlıların elinde bulunan topraklarını ve Basra
Körfezi'nin ağzındaki adaları Portekizlilerin elinden almıştır. 1628 yılında ölen
ve 42 yıl saltanat süren Şah Abbas'dan sonra yerine torunu Şah Mirza (Şah I. Safi adıyla)
geçmiştir. Bu dönemde Osmanlı padişahı IV. Murad Revan ve Bağdat'ı almıştır.
Safevi komutan Komutan Nadir 1736 yılında Safevi Devleti'ne son
vererek kendisini Şah ilan etmiştir. |
|