|
Osmanlı
İmparatorluğu'nun çökme döneminde, devletin yıkılmaktan kurtarılması
için, siyasi kuruluşlar, kişi hakları, yeni kurumların kurulması konularınd
yapılması düşünülen köklü değişiklikler için Abdülmecid ve Abdülaziz
zamanlarında çıkartılan fermanlardır.
1839'da Gülhane Hatt-ı Hümayunu, 1856 Islahat Fermanı ve 1860 Abdülaziz
Fermanıdır. Bu fermanlarla, devletin çöküşünün toplumsal ve ekonomik
nedenleri araştırılmadan, bazı batı kuruluşlarını ve anlayışını devlete
getirmekle devletin kurtarılabileceği sanılmış fakat bu fermanlarla
toplumdaki kuruluş ve anlayış ikileme düşmüş, İslam dünya görüşü ve
bu anlayışla kurulan kuruluşlarla birlikte batı taklitçisi kuruluşlar
türemiştir. Bu iki ayrı görüş ve kuruluşlar arasındaki çatışmalar sonucunda
toplumun içinde daha büyük sorunlar çıkmış, çöküşü önleyeceği düşünülen
ıslahat fermanları, beklenen etkiyi gösterememiştir.
Bu dönemde Batı'nın ekonomik desteğine, vereceği borçlara gerkesinim
duyan Osmanlı Devleti, bunları ancak batı devletlerine çeşitli imtiyazlar
tanımak koşuluyla elde edebilmiştir. Bu imtiyazlar sayesinde Osmanlı
topraklarına giren yabancı sermaye ve yatırım, sahip olduğu imkan ve
güçle yerli sanayii büyük ölçüde öldürmüştür. Böylece Osmanlı Devleti
yarı sömürge bir devlet haline gelmiş, bütün ekonomiksi ve zenginlik
kaynakları Batılı devletlerin eline geçmiştir.
Bu anlamda Islahat Fermanları, dış görünüşüyle ileriye dönük olmalarına
rağmen gerçekte toplumsal ve ekonomik hayatı olumsuz yönde etkilemiştir.
|
|